Bức tranh doanh nghiệp đáng lo ngại, Chính phủ cần hỗ trợ như thế nào để hiệu quả?

Chuyên gia kinh tế Phan Đức Hiếu - Phó Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) nhận định, số liệu thống kê về doanh nghiệp (DN) trong những tháng đầu năm vẫn rất quan ngại. Trong khi số DN thành lập mới và quay trở lại kinh doanh cơ bản không thay đổi so với các năm trước. Tuy nhiên, số DN rút lui và tạm ngừng kinh doanh là rất cao. Thống kê 4 tháng đầu năm 2019, số DN rút lui khỏi thị trường là 22.000 DN, con số này đã tăng lên 41.000 vào năm 2020, và năm nay đã lên tới 51.500 DN. Bên cạnh đó, số DN tạm ngừng kinh doanh là 28.000, trong khi năm 2019 chỉ có 16.000.

"Về nguyên nhân, theo tôi một phần rất lớn do Coivd-19. Covid-19 ảnh hưởng tới tất cả các DN, ở các mức độ khác nhau. Thậm chí, làn sóng Covid-19 lần thứ tư còn rất nguy hiểm, khi "đánh" vào 2 cơ sở của nền kinh tế mà Chính phủ cố giữ vững thời gian qua, đó là cơ sở y tế và khu công nghiệp. Chi phí DN sẽ bị đội lên rất nhiều từ các chi phí bỏ ra để phòng dịch Covid-19. Sức đề kháng của DN cũng ngày càng giảm đi theo thời gian", chuyên gia Phan Đức Hiếu chia sẻ.

Trong khi đó, đề cập đến thực trạng DN chịu tác động bởi đại dịch, ông Lê Văn Quân - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Doanh nghiệp Hà Nội (Sở Kế hoạch & Đầu tư Hà Nội) dẫn kết quả khảo sát của VCCI công bố mới đây. Theo khảo sát, 87,2% DN cho biết chịu ảnh hưởng ở mức “phần lớn” hoặc “hoàn toàn tiêu cực”, chỉ 11% DN cho rằng họ “không bị ảnh hưởng gì” và chỉ gần 2% ghi nhận tác động “hoàn toàn tích cực” hoặc “phần lớn tích cực”.

Đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng tới việc tiếp cận khách hàng, tiếp đến là bị ảnh hưởng về dòng tiền và nhân công của DN. Chuỗi cung ứng của nhiều DN đã bị gián đoạn. Một số DN còn bị ảnh hưởng tới các vấn đề khác như giảm đơn hàng, giảm sản lượng, phải trì hoãn, giãn tiến độ đầu tư thậm chí huỷ dự án đang hoặc sẽ thực hiện. Các DN cũng bị phát sinh thêm chi phí phòng ngừa dịch Covid-19. Không ít DN gặp khó khăn do chuyên gia nước ngoài không thể sang Việt Nam làm việc. Nhiều DN cho hay, họ bị gián đoạn, ngưng trệ hoạt động, thậm chí dừng hoạt động do tình hình dịch và đứng trước bờ vực phá sản bởi thị trường giảm cầu đột ngột, dẫn tới giảm doanh thu cũng như vấp phải những rủi ro về thu hồi nợ, mất khả năng thanh toán…

Để hỗ trợ DN vượt qua những ảnh hưởng của dịch Covid-19, thời gian vừa qua, Chính phủ đã đưa ra hàng loạt các chính sách hỗ trợ tại Nghị quyết số 42/NQ-CP ngày 9/4/2020; Nghị quyết số 84/NQ-CP ngày 29/4/2020; gia hạn miễn, giảm thuế, phí, lệ phí, gia hạn thời hạn nộp thuế và tiền thuê đất hỗ trợ các doanh nghiệp, cá nhân chịu thiệt hại bởi dịch Covid-19; gói hỗ trợ tiền tệ - tín dụng…Tuy nhiên, phần lớn các chính sách chưa thực sự hiệu quả, các DN kiến nghị cần cải thiện hơn nữa hệ thống pháp luật và tháo gỡ các nút thắt về thủ tục hành chính để cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy các DN khởi nghiệp.

Trước những tác động tiêu cực của dịch bệnh Covid-19, ông Lê Văn Quân cho rằng, phần lớn các DN hiện nay đều mong muốn Chính phủ kịp thời đưa ra các quyết sách phù hợp nhằm đảm bảo ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của DN, ổn định kinh tế-xã hội, tạo điều kiện để nền kinh tế phục hồi nhanh trong giai đoạn hậu Covid-19; hỗ trợ các hoạt động kinh tế, đặc biệt là khu vực DN nhằm ngăn chặn và giảm thiểu tình trạng mất thanh khoản, phá sản, giải thể DN, tạo điều kiện để khu vực DN phục hồi nhanh khi tác động của đại dịch Covid-19 suy giảm và chấm dứt; thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế phù hợp với những thay đổi trên thế giới sau đại dịch; kích thích tiêu dùng trong nước, bảo đảm an sinh xã hội.

Trên góc độ chuyên gia, ông Phan Đức Hiếu cho biết, với các chính sách hỗ trợ DN thời gian qua, chúng ta cần phải rút ra 2 bài học. Thứ nhất: Các gói hỗ trợ thời gian qua vô tình bỏ qua đối tượng là nông dân sản xuất hàng hóa. Điều này thể hiện qua đợt dịch ở Hải Dương, khi nông sản bị ách tắc tiêu thụ. Do vậy, các đối tượng trong chính sách mới cần phải tính toán kỹ hơn, thực sự công bằng hơn.

"Tiếp đó, các gói hỗ trợ phải tiếp cận theo hướng công bằng hơn, tiêu chí dễ dàng hơn, thực sự thiết thực cho DN. Khi hỗ trợ DN lại đưa ra những tiêu chí đi ngược lại nỗ lực của họ. Đáng lẽ phải ghi nhận, hỗ trợ các DN đang tiếp tục duy trì, đẩy mạnh sản xuất kinh doanh thì chúng ta lại chỉ quan tâm đến các DN phá sản, ngừng kinh doanh... Nếu chúng ta mạnh dạn giảm thuế, hỗ trợ DN chi phí phòng chống dịch thì sẽ công bằng hơn cho các DN đang tiếp tục trụ vững trong dịch Covid-19", chuyên gia Phan Đức Hiếu nêu quan điểm.

Cho rằng hiện nay chúng ta không thể tách rời giữa kinh doanh và chống dịch, ông Phan Đức Hiếu cho biết, Việt Nam cần phải chủ động xây dựng các gói hỗ trợ, Chính phủ phải đi trước trong xây dựng các kịch bản. Tiếp đó phải tiếp cận theo nhóm đối tượng.

"Tôi rất lo ngại, nếu không chú ý đến khía cạnh này, có thể dẫn đến tình trạng chúng ta bị trục lợi chính sách. Tôi lấy ví dụ, có những DN, ngay cả khi chúng ta có hỗ trợ thì họ vẫn không thể tồn tại được, vẫn rút lui khỏi thị trường. Do vậy, nguồn lực của Chính phủ sẽ bị lãng phí. Chúng ta phải ưu tiên hỗ trợ những DN có khả năng phục hồi. Do đó phải phân loại đối tượng theo quy mô, theo ngành nghề, theo khả năng chống dịch.", chuyên gia Phan Đức Hiếu kiến nghị.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Xuân Phú - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Sunhouse cho rằng, khác với nước ngoài, Việt Nam chúng ta lại chỉ tập trung vào nhóm DN khó khăn, như thế là khuyến khích cho người ta khó khăn, thậm chí đẩy họ vào gian dối, trong khi có những đơn vị đóng thuế đủ lại bị đóng cửa. Nhiều DN nhỏ và vừa rất khổ sở vì chỉ làm 1 lĩnh vực, 1 cửa hàng, khi dịch nổ ra bị đóng cửa ngay lập tức", ông Phú nói.

Do đó, theo ông Phú, cần chia 2 nhóm quỹ hỗ trợ, thứ nhất là bản thân các DN trong những khu vực bị phong tỏa cần được hỗ trợ ngay theo đóng góp của họ vào ngân sách, còn thứ hai là hỗ trợ các đối tượng khó khăn.

Ngoài ra, nên chia nhóm doanh nghiệp để xây dựng các gói hỗ trợ. Nhóm DN lớn chiếm 80% nguồn thu ngân sách thì cần hỗ trợ kiểu khác như mở cửa thị trường, hỗ trợ họ đón các đoàn chuyên gia nước ngoài trong bối cảnh dịch hay các điều kiện để mở rộng sản xuất. Nhóm DN vừa – đa phần là vệ tinh DN lớn lại cần những chính sách khác. Nhóm cuối là những nhóm siêu nhỏ - họ chỉ có 1 con đường sống – khi mà giãn cách xã hội khoanh vùng cần có hỗ trợ ngay dựa trên đóng góp của họ.

Dù vậy, ông Phú cho rằng, DN cần tự mình chủ động cứu mình, chuẩn bị cho mọi kịch bản ở nhiều cấp độ và cụ thể bởi mỗi DN đặc thù khác nhau. Cần chuẩn bị trước để có giải pháp hiệu quả ứng phó với đại dịch.